Akşam Namazı İle İlgili Soru ve Cevaplar

Namaz veya ibadetlerin sayı ve miktarı, tamamıyla Allah’ın iradesine ve isteğine göre belirleniyor. Bunu bizim sorgulama veya itiraz etmeye değil hikmetini anlamaya çalışmamız icap etmektedir. Şöyle ki, şeriatın iki çeşit hükümleri vardır.

1. Taabbudi dediğimiz yani hikmeti bilinmeyen ve tamamıyla Allah’ın emir ve yasağına bakan kurallardır.

2. Makulul mana dediğimiz ilahi emirler veya yasaklarda yatan hikmetlerin araştırılabileceği kısım.

Sizin sorduğunuz soruya bu taraftan da bakalım. Niye sabah namazı 4 rekatta 10 veya 20 rekat değil. Cevap, Allah emrettiği için. Öğle namazı Allah tarafından 10 rekat olarak tayin edilmiştir. Bunun hikmetini araştırmak sonuçsuz olacaktır. Çünkü Allah öyle emretmiştir. Ve bunun asıl cevabı budur. Ama bazı şeriat kuralları hikmetle izah edilebilir. Ama hikmetler asıl değildir. Asıl olan Allah’ın emri veya yasaklamasıdır.

Akşam vakti güneşin tam olarak ufukta batmasıyla başlar ve şafağın kaybolma zamanına kadar devam eder.

Delil şu hadistir: “Akşam vakti şafak kayboluncaya kadardır” (es-San’ânî, I, 106). Ebû Yûsuf, İmam Muhammed, Hanbelî ve Şâfiîlerin yeni görüşüne göre, şafak batı ufkunda görülen kırmızılıktır. Çünkü Abdullah b. Ömer “Şafak kırmızılıktır” (es-San’ânî, I, 114) demiştir.

Ebu Hanîfe’ye göre, şafak âdette kırmızılıktan sonra ufukta devam eden beyazlıktır. Bu beyazlıktan sonra sürekli devam edecek olan beyazlık ortaya çıkar, dayandığı delil, “Akşam, vaktinin sonu ufuk karardığı zamandır” (Zeylaî, I, 230) hadisidir.

Kaza namazı için belirli bir zaman veya mekan tayin edilmez. Yani ikindi namazının kazası ikindi vaktinde kılınır diye bir sınır yoktur. İstediğiniz zamanda kılınabilir. Fakat kerahet dediğimiz zamanlarda kılınmamasına dikkat edilir. Bu vakitler de güneş doğduktan 45 dk sonraya, Güneş batmadan 45 dk. Önceye kadar ve Güneş tam tepede olduğu zaman (öğleye 30 dk. Kala) namaz kılınması hoş görülmemiştir.

Ayrıca kaza namazlarında belli bir zaman sınırı olmadığı gibi istendiği kadar da kılınabilir.

Bunda bazı hikmetler saklıdır. Fakat, akşam namazının farzının önce olması ve uzatılmadan kılınmasının bir hikmeti, akşam vaktinin kısa ve meşguliyetin yoğun olmasıdır. İnsanlar işlerinden eve gelmiş, yemek ve diğer telaşların olması nedeniyle, ihtiyat için farz öne alınmış olabilir.
Ayrıca akşam güneşin batışı insana ölümü ve kıyameti hatırlatmakta ve ölümlü dünyada ibadetlerimizi yaparken tembellikten kurtulup bizi acele ile ibadete yönelmemizi sağlamaktadır.
Akşam namazında önce farzın kılınmasının temel sebebi Allah böyle emrettiği içindir. Hikmetine gelince, birçok hikmetlerinden birisi şudur ki günün başlangıcı akşam vaktidir. Bu bakımdan güne farz namazı ile başlanmış olur.

Akşam namazı, yatsı vakti girinceye kadar kılınabilir. Bu vakit geçtikten sonra kazaya kalır.

Kaza ederken, “Niyet ettim Allah rızası için akşam namazının farzının kazasını kılmaya” diye niyet edilir.

Namazlar kaza edilirken açıktan yahut gizli okumak bakımından kılınacak namaza göre değişir. Eğer namaz öğle namazı gibi gizli okunacak namazlardan ise kıraat gizli yapılır; açıktan okunacak namazlardan ve kişi imam ise kıraat açıktan yapılır. Eğer tek başına bu namazları kaza ediyorsa açıktan okumakla gizli okumak arasında serbesttir. (Vehbe Zuhayli, İsl. Fık. Ans.2, 258-259)

Buna göre tek başına akşam namazının kazasını kılan kimse, kıraatı yüksek sesle veya sessiz okumakta serbesttir.
Kıraatin sesli olduğu namazlar tek başına kılınırken sessiz kıraat de yapılabilir.

Akşam namazından sonra evvabin namazı kılmak sünnettir. Bu konuda, Ebu Hureyre (ra)’den nakledilen bir hadiste, Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmuştur:

“Kim akşam namazından sonra aralarında kötü bir şey konuşmaksızın altı rekat namaz kılarsa, (kıldığı bu altı rekatlık namaz) onun için on iki senelik ibadete denk kılınır.” | Tirmizi-Salat, 431

Hac zamanında namazları kılarken öğle ile ikindi namazını birlikte kılmak, akşam ile yatsı namazını birlikte kılmak ile olur.

Normal Zamanda Namazları Cem Edebilirmiyiz? Hanefi mezhebinde hac dışında namazları birleştirme yoktur. Yolculukta kılanlar ise şafii mezhebini takliden kılmaktadırlar. İşyerinde vakit bulamayanlar hanefi mezhebinin cem anlayışına göre mesela; öğleyi ikindi vakti girmeden hemen önce kılıp arkasından ikinidiyi kılar. Akşam ve yatsıda da uygulama böyledir. Ebû Hanîfe ile bazı Şâfiîlere göre, iki namazı birlikte kılmanın sebebi hacc; Şâfiîlerin çoğunluğuna göre ise yolculuktur. [Ahmet Davudoğlu, Sahih-i Müslim Terceme ve Şerhi, VI, 438-439].

”Hz. Peygamber ile beraber Tebük savaşına çıktık. Hz. Peygamber, öğle ile ikindiyi birlikte, akşam ile yatsıyı da birlikte kılardı.”  Kaynaklar:[Müslim, II, 10; Ebu Davud, I, 285; İbn Mâce, I, 340

“Resûlullah (s.a.s.) Medine’de korku veya yağmur yokken, öğle ile ikindiyi, akşamla yatsıyı da birlikte kıldı.” İbn Abbas’a Rasûlullah’ın bununla ne yapmak istediği sorulmuş, o şu cevabi vermiştir: “Ümmetine meşakkat vermemeyi kastetti…”  Kaynak: Sahîh-i Müslim Trc., IV,136,137

Sonuç olarak hac ibabedetini yapmanın dışında normal yolculuk, hastalık ve benzeri darlık zamanlarında öğle ve akşam namazlarını son vakitlerinde, hemen arkasından da ikindi ve yatsı namazlarını ilk vakitlerinde kılmak mümkündür. Böylece iki namaz birlikte fakat kendi vakitlerinde kılınmış olur. Bu uygulama, İslâm’ın müslümanlara getirdiği bir kolaylıktır.

Akşam vaktinin girdiği kesin olarak biliniyorsa, önce hurma, su gibi birşey ile oruç açılır, sonra namaz kılınabilir. Yemeği acele olarak yiyip, sonra namaz kılmak da uygundur. Ancak iftar sofrasında çeşitli yemekler olduğu için, akşam namazı gecikebilir. Namazı ilk vaktinde kılmak en güzelidir. Bu bakımdan orucu açtıktan, iftar ettikten sonra namaz kılnabilir.

Bununla beraber yemek hazırken namaz kılmanın mekruh olduğu görüşü de vardır. Başta da söylediğimiz gibi, bundan maksat namaz kılarken aklın yemekte olmasından namazı hakkıyla eda edememek neticesini vereceğidir. Yemek yemek namazın vaktini fazlasıyla ertelemeyecekse bu yolu izlemek daha iyidir. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi orucu Efendimiz’in tavsiyeleri doğrultusunda ezanla birlikte açtıktan sonra da namazı çok geciktirmemek için onu edâ etmek, daha sonra da iftarımızı yapmak en uygun görüş olmaktadır. Böylece oruç Efendimiz’in tavsiyesi doğrultusunda erken açılmış, namaz da erken kılınmış olur.